De truck reed verder over het gloeiende zand; de motor loeide als een duivel.

Uitgeverij Jurgen Maas heeft de roman Mannen in de zon van de Palestijnse schrijver Ghassan Kanafani opnieuw uitgebracht. Oorspronkelijk verschenen in 1963 was er al in 1977 een Nederlandse vertaling beschikbaar. De nieuwe vertaling uit het Arabisch is van Djûke Poppinga en zij schreef ook het informatieve nawoord.

Door: Hein van Kemenade

Ghassan Kanafani werd in 1936 in Jaffa geboren. Zijn leven weerspiegelt het lot van de Palestijnen. In zijn romans schreef hij daarover. Volgens Djûke Poppinga was “hij een van de pioniers van wat de Palestijnse verzetsliteratuur wordt genoemd. Volgens Kanafani moest literatuur in dienst staan van de strijd voor de bevrijding van Palestina.”
In 1948 werd de 12-jarige Kanafani met zijn familie uit Jaffa verdreven en vluchtten zij naar Libanon. Kanafani werkte als leraar onder andere in Koeweit en legde zich vanaf 1960 toe op de journalistiek. Hij publiceerde meerde romans en was in 1967 een van de oprichters van de Palestijnse verzetsorganisatie PFLP en werd vanaf 1970 woordvoerder. Al vanaf 1953 werkte hij samen met George Habash. In 1972 werd hij vermoord door de Mossad.
Kanafani was een talentvol schrijver van korte verhalen, romans en toneelstukken. Hij schilderde ook en een aantal van zijn boeken zijn verfilmd. Kanafani was een politiek activist die schreef over de Palestijnen en hun situatie van pijn en ontbering.

Zijn roman Mannen in de zon is daar een voorbeeld van. Het is een spannend verhaal van mannen die in de jaren vijftig op zoek zijn naar werk in Koeweit. Maar omdat ze als Palestijnse vluchtelingen geen papieren hebben moeten ze via smokkelroutes het land binnen zien te komen. Gaandeweg het boek wordt de spanning  voelbaarder of ze het wel zullen halen.
Tegelijkertijd leert de lezer elk van deze mannen beter kennen. Aboe Kais wil de bedelstaf ontkomen en moet werk vinden om zijn steeds groter wordend gezin te onderhouden. As’ad kreeg van zijn oom geld om iets van zijn leven te maken, zodat hij met zijn nicht Nada kon trouwen. Maar eigenlijk wil hij helemaal niet trouwen. Marwaan, een schooljongen, heeft ondanks alle tegenslag een positieve levensinstelling, een onbestemd geluksgevoel. Zijn vader is met een andere vrouw en laat zijn moeder met vier kinderen zitten. Zijn broer stuurt geen geld meer op uit Koeweit. Dus nu is het Marwaans beurt om geld te verdienen.
Ze ontmoeten de smokkelaar Aboe al-Khaizoeraan, de rietstengel. Hij was een uitstekende  chauffeur met veel ervaring. Tien jaar eerder was hij beroofd van zijn mannelijkheid, terwijl hij als verzetsstrijder in de gevangenis zat. Een lot waar hij zich niet mee kon verzoenen.  
Al deze karakters vertellen hun eigen verhaal tegen de achtergrond van de verdrukking van het Palestijnse volk. Een citaat: “De zware tankwagen baande zich met de vier mannen een weg door de woestijn en nam hun dromen, hun gezinnen, hun ambities, hun verdriet, hun wanhoop, hun kracht, hun zwakte, hun verleden en hun toekomst mee. Hij leek tegen een enorme deur te duwen, die leidde naar een nieuwe, onbekende bestemming. Alle ogen waren gevestigd op die deur, alsof ze er door onzichtbare draden naartoe werden getrokken.” Mannen in de zon is meer dan 60 jaar geleden geschreven en helaas nog super actueel. Een verhaal over hoop en wanhoop.

Tineke Bennema schreef op 2 januari 2024 een artikel in de Volkskrant onder de titel Vervang nieuws door boeken en krijg meer begrip van politieke conflicten. Hierin pleit ze voor het lezen van Mannen in de zon van Ghassan Kanafani, Een verhaal van Liefde en Duisternis van Amos Oz, Judas en Onder vrienden van Oz. Bennema schrijft: “Je herkent de gevoelens van angst en schaamte – zelfs in situaties waarin je nooit verwijld bent geraakt.” Haar conclusie is dan ook dat literatuur de veelzijdigheid van de mensen in het Israëlisch-Palestijns conflict duidelijk maakt, en dat je meer empathie krijgt voor mensen en hun drijfveren.

Ghassan Kanafani, Mannen in de zon
Uit het Arabisch vertaald door Djûke Poppinga
Uitgeverij Jurgen Maas
In elke boekhandel